Türkiye’deki Hidroelektrik Santraller (HES)

Elektriğin hayatımızı çepeçevre kuşattığı bir devirde yaşamaktayız. Tren, tramvay ve metro gibi  ulaşım araçları elektrikle çalışmaktadır. Fabrika, atölye ve diğer üretim yerleri elektrikle işlemektedir.  Evimizdeki, iş yerimizdeki birçok teknolojik ürün elektrikle çalışmaktadır. Yaşadığımız ortamlarda Güneş’in eksikliğini elektrikle gidermeye çalışırız. Kısacası elektrik yaşamımızın vazgeçilmezleri arasındadır. Hal böyle olunca hem elektriğin önemi hem de harcanan elektrik miktarı her geçen gün artmaktadır. Bu da devletleri elektrik üretim çeşitliliğine yöneltmektedir. Bildiğimiz gibi elektrik çeşitli yöntemlerle elde edilebilmektedir. Bunların en yaygınları nükleer enerji, güneş enerjisi, rüzgar enerjisi, termik santraller ve hidroelektrik santrallerdir. Yazımızın bundan sonraki kısmında hidroelektrik santraller ile ilgili bilgi vereceğiz.

HES (Hidroelektrik Santral) Nedir?

Hidroelektrik kelimesi, Fransızcadan dilimize geçmiş bir kelimedir ve su gücüyle elde edilen elektrik enerjisi anlamına gelmektedir. Hidroelektrik santraller, suda bulunan potansiyel enerjiyi enerjinin dönüşümü kanununa göre önce kinetik enerjiye daha sonra ise jeneratörler vasıtasıyla potansiyel elektrik enerjisine dönüştüren santrallerdir. Hidroelektrik enerji yenilenebilir enerji sınıfına girmektedir çünkü su kendini yenileyebilen bir kaynaktır ve bu enerji de suyun potansiyel enerjisinden, doğal süreçlerden yararlanılarak  elde edilmektedir.  Bu nedenle  hidroelektrik, yenilenebilir enerji kaynağı olarak kabul edilmektedir.

Hidroelektrik Santraller Nasıl Çalışır?

Hidroelektrik santraller genel olarak iki farklı çalışma prensibine dayanmaktadır.

Rezervuarlı (biriktirmeli) Santraller:  Bu tür santrallerde önce akan suyun önüne bir set yapılır. Bu set; suyun basınç kazanması, türbinler, jeneratörler gibi oluşumlara dikkat edilerek inşa edilir. Rezervuarlı hidroelektrik santrallerinde baraj suyundan elektrik elde edileceği için verimliliği yüksektir çünkü barajda her zaman türbinleri döndürecek su bulunur.

Kanal Tipi (biriktirmesiz) Santraller: Bu santral tipinde suyun önüne set yapılmaz. Akan su direk türbinlere verilir. Bu santraller biriktirmeli santrallere göre daha ucuza kurulmakta fakat su depolama imkanı olmadığı için akan suyun debisine göre üretim yapılabilmektedir. Bu da verimliliği azaltmaktadır. çünkü akan suyun debisi mevsimlere göre farklılık gösterebilmektedir.

Her iki santral tipinde de elektrik üretme mantığı aynıdır. Suya basınç kazandırıp türbinlere vererek türbinlerin hızla dönmesini sağlamak ve bu türbinlere bağlı olan jeneratörler vasıtasıyla elektrik üretmektir.

Türkiye’deki En Büyük 10 HES

Ülkemiz üç tarafı denizlerle çevrili, akarsu zenginliğine sahip ülkelerden birisidir. Engebeli yeryüzü şekillerine sahip olması ve debisi yüksek akarsuların bulunması ülkemizi hidroelektrik bakımından elverişli hale getirmiştir. Ülkemizde irili ufaklı 641 adet kayıtlı hidroelektrik santrali vardır. İşte bu santrallerden en büyük 10 santralin ismi:

1. Atatürk Hidroelektrik Santrali (Şanlıurfa)
2.  Karakaya Hidroelektrik Santrali (Diyarbakır)
3. Keban Hidroelektrik Santrali (Elazığ)
4. Ilısu Hidroelektrik Santrali (Mardin)
5. Altınkaya Hidroelektrik Santrali (Samsun)
6. Birecik Hidroelektrik Santrali (Şanlıurfa)
7. Deriner Hidroelektrik Santrali (Artvin)
8. Yukarı Kaleköy Hidroelektrik Santrali (Bingöl)
9. Beyhan Hidroelektrik Santrali (Elazığ)
10. Yusufeli Hidroelektrik Santrali (Artvin)